Cultuurhistorie en archeologie

Dit onderwerp hangt nauw samen met het onderwerp van landschappelijke karakteristiek: de loop van de rivier heeft een zwaar stempel gedrukt op de geschiedenis van het gebied. Dit komt onder andere tot uiting in de twisten tussen Brabant en Gelderland en de vele versterkte boerderijen en kastelen die hiermee samenhangen. Alle cultuurhistorisch waardevolle bebouwing in het gebied blijft intact. Waar mogelijk worden oude relicten zoals sluisjes, kribben of haventjes (deels bedekt onder jonge afzettingen) hersteld en zichtbaar gemaakt. Ook alle waardevolle groenelementen zoals maasheggen worden gespaard en gerestaureerd en aangevuld. De optelsom van deze elementen van het gebied maakt een essentieel onderdeel uit van de landschappelijke beeldkwaliteit.

Archeologisch-landschappelijk onderzoek heeft veel nieuwe kennis gegenereerd over de positie van de rivier en de duiding van de rivierafzettingen die daarmee samenhangen. Op basis van deze informatie zijn de plannen voor het toekomstige reliëf en de natuurontwikkeling zodanig aangepast dat ze een weerspiegeling vormen van het onzichtbare landschap van de ondergrond. Op deze manier worden de verschillende tijdlagen van het landschap zichtbaar en beleefbaar gemaakt.

Er is ook veel aandacht voor de jonge, gekanaliseerde geschiedenis van het gebied, met name de Maaskanalisatie. Dit komt tot uiting in de directe omgeving van de gekanaliseerd loop waarbij de zogenoemde Lelyzone flankerend aan de rivier weer als laagte in het landschap zichtbaar wordt gemaakt. Ook de structuur van bakenbomen, de populieren die de gekanaliseerde loop markeert, wordt hersteld. Het verhaal van Ravenstein, een belangrijke vestingstad van de Zuiderwaterlinie, heeft een prominente plek in het dijkontwerp gekregen.